Bætum kjör án verðbólgu og kostnaðarhækkana;
Frá Hruni hefur verulegur fjöldi fólks glímt við versnandi kjör, lægri laun og atvinnuleysi en umfram allt hefur greiðslubyrði af húsnæði - bæði lán og leiga - rokið upp fyrir velsæmismörkin. Hækkun vöruverðs, eldneytis og matvæla linnir ekki, séreignarsparnaðurinn (120 milljarðar) týndur í hít fjármálakerfisins sem aldrei virðist fá nóg og opinberir aðilar hækka allar gjaldskrár umfram verðbólguna. Verðbólgan æðir áfram og lán skuldsetts almenings bólgna út. Því er þörf á að bæta kjör allra og eftirspurn er eftir því að allir aðilar stilli hækkunum í hóf.
Enginn vafi er á að einstakar atvinnugreinar hafa efni á að bæta kjör starfsmanna sinna verulega. Sjávarútvegurinn t.d. blómstrar og ein einasta fjölskylda tekur til sín hagnað sem nemur 16 milljörðum á ári – samt grenja fulltrúar LÍÚ af frekjunni bólgnir. Ferðaþjónustan vex og vex – með fallinni krónu – en virðist því miður ekki skila nærri öllum vextinum í hinu opinbera hagkerfi.
Skylduiðgjald í lífeyrissjóði landsmanna er 15,5% og boðað að það verði 18% og jafnvel 20% áður en langt líður. Slíkur skattur á launafólkið er auðvitað ekki ásættanlegur. Því miður er hugmyndafræði söfnunar- og ávöxtunarlífeyrissjóðs með iðgjldagreiðslum allsendis ósjálfbær og sennilega bókstaflega galin frá upphafi. Þótt hugmyndin gangi stærðfræðilega upp - með síhækkandi iðgjöldum - þá er ávöxtunarhugmyndin með verðtryggðum 3,5% + viðmiðun í engu samræmi við höktandi og veikburða hagvöxt í íslenska efnahagskerfinu. Ekkert atvinnulíf stendur undir verðtryggðri ávöxtun í þessum mæli - allra síst skuldsett atvinnulíf með handstýrðum okurvöxtum.
Langstæður ósiður hefur verið hérlendis að kostnaðarauka vegna launahækkana sé skilað beint út í verð vöru og þjónustu – jafnvel umfram og áður en kostnaðurinn kemur fram. Af því skýrist viðvarandi og óð-verðbólga, sem einungis hefur verið misjafnlega hraðfara - alltaf samt og óviðráðanleg. Þess vegna má ekki koma til þess að gerður verði kjarasamningur með almennum og einföldum launahækkunum, sem velt er beint útí verðlag og verðtryggða okurvexti. Stökkbreytingar-hrina á lánum hinna skuldsettu mun þá í enn meiri mæli en áður flytja frá þeim fjármuni - - og til hinna fáu sem graðga til sín auð og hagsmuni með braski og spillingu.
Lífeyrissjóðir með skylduaðild taka til sín allt að 140 milljarða á ári og boðað er að sá skerfur verði 170-200 milljarðar á skömmum tíma. Samt blasir það við að ekki er mögulegt að ávaxta þessa fjármuni innanlands með viðunandi hætti - og auðvitað ekki mögulegt að geyma þá heldur. Gjaldeyrishöftin koma í veg fyrir að unnt sé að færa þessa fjármuni úr landi - því betur – enda ekki nein augljós eða óhættulítil ávöxtunartækifæri á alþjóðlegum pappírsmörkuðum. Þótt gjaldeyrishöftin yrðu afnumin á fáeinum mánuðum (eftir samninga við kröfuhafa bankanna) þá mun gjaldeyrisbúskapur landsins enganveginn standa undir útstreymi fjármuna lífeyrissjóðanna næstu 5-8 ár amk. Áframhaldandi og hækkandi skylduaðildargjöld í lífeyrissjóðina – hlaða því upp vanda sem ekki sér fyrir endann á. Einfaldaður framreikningur sem speglar þenslu lífeyrissjóðanna sýnir fram á að kannski svo snemma sem árið 2027 verða allar peningalegar eignir í samfélaginu mögulega komnar í eigu lífeyrissjóðanna. Slíkt mundi framkalla nýtt hrun áður en svo langt verður gengið.
Stokkum upp lífeyrissjóðakerfið
Hér þarf því alveg nýja nálgun: Við verðum að tryggja að ekki komi til almenns kostnaðarauka í atvinnurekstri vegna launahækkana sem leiða einungis til að það herði á hringekju verðbólgunnar. Við getum hins vegar stokkað upp lífeyrissjóðakerfið. Lokað núverandi sjóðum, lækkað skylduaðildargjald í lífeyrissjóðina niður í 5-8% af launaveltu. Tekið upp nýjan gegnumstreymissjóð - EINN LÍFEYRISSJÓÐ FYRIR ALLA LANDSMENN, sem greiðir öllum sama grunn-lífeyri mv. staðfest lágmarksframfærsluviðmið.
Almennir launmenn gætu valið um það hvort þeir taka út meira eða minna af þeim 10-15% sem sparast í lífeyrisgreiðslum sem bein laun eða sem séreignarsparnað og njóta þá á móti tiltekins skattalegs hagræðis.
Ríkið ætti að „kaupa“ (ekki þjóðnýta) núverandi lífeyrissjóði og greiða fyrir þá með því að tryggja öllum áunnin og sanngjarnlega endurmetin réttindi í núverandi sjóðum. Ríkið getur skalað niður núverandi sjóðsöfnun og greitt upp óhagstæðustu innlendu lánin og jafnframt glímt við að ná niður erlendum skuldum með samningum við erlenda lánardrottna.
Er ekki einfalt að koma þessu á dagskrá? Svarið er því miður sennilega neitandi. Hagsmunaverðir úr stjórnum lífeyrissjóðanna – með net sín inn í alla forystu stéttarfélaganna og atvinnurekenda – munu berjast eins og ljón við að koma í veg fyrir að allar slíkar lausnir verði ræddar. Vegna þess einfaldlega að þeir munu missa við þetta þá valdapósta og hagsmuni sem þeir taka beint til sín sjálfir í formi áhrifa og ríkulegra launa. Þeir eru samt sennilega einmitt aðilarnir sem ættu alls ekki að fá að blanda sér í umræðuna vegna þess að þeir hafa skekkta hagsmuni að verja sem rekast á við hagsmuni alls almennings.
Koma svo!