Byggðastefna hefur fengið á sig óorð í umræðunni hjá fjölmiðlum og mörgum kjósendum - og etv. ekki að ósekju. Spilling sukk og svínarí - fyrirgreiðsla og fráleit og illa undirbúin verkefni finnast í slóð síðustu 35 ára.
“Stóru lausnirnar” – þar sem öllum var beint í sama farveg og lán og styrkir lágu á lausu – hafa ekki skilað okkur nægilega heilbrigðu atvinnulífi eða sjálfbærni. Vandi landsbyggðarinnar hefur upp á síðkastið að talsverðu leyti legið í því að ekki hefur verið brugðist markvisst við þeirri eðlisbreytingu sem hefur orðið á atvinnulífi landsins alls á síðustu 15 árum. Frumframleiðslan í sjávarútvegi og landbúnaði og smærri framleiðsluiðnaður hefur látið undan síga fyrir tæknibreytingum og gerbreyttum samskiptum og flutningaleiðum. Samþjöppun aflaheimilda í sjávarútvegi - sameining fyrirtækja í þjónustu og verslun hefur leitt til fækkunar fyrirtækja á landsbyggðinni – að ekki sé nú minnst á breytta starfsemi bankanna, olíufélaganna og tryggingafélaganna - þar sem öllu er miðstýrt frá Reykjavík.
Þenslan og vaxtaokrið – ásamt hágengi – heldur áfram að kreista atvinnulífið í dreifbýlinu og ef ekki væri metverð á ýmsum sjávarafla þá væri vandinn ennþá stærri og sýnilegri í mörgum sjávarbyggðum.
Akureyri í forystu fyrir landsbyggðina alla
Ríkisvaldið heldur áfram að draga fjármuni og fólk burt frá landsbyggðinni – með því að sækja skattfé til landsbyggðarinnar en skila einungis að litlu leyti til baka í formi umsvifa og launaveltu. Þessu þarf að snúa við – með virku aðgerðaplani. Slíkt gerist ekki nema í gegn um eflingu byggðakjarna – sem geta víkkað sig út til nærbyggða með samstarfi og góðum samgöngum.Akureyri og Eyjafjörður er eina svæðið á landsbyggðinni sem hefur nægilega breidd í atvinnulífi og nægan mannfjölda til þess að vera í forystu fyrir nýrri þróun. Slíkt þarf samt sem áður að byggjast á grundvallarstefnubreytingu. Ég tel vænlegt að leggja upp plan með eftirtöldum grunnþáttum;
Ø Akureyri verði sérstaklega efld sem vaxtarsvæði – og sem valkostur fyrir uppbyggingu sjálfbærs atvinnulífs utan höfuðborgarsvæðisins. Þannig getur landsbyggðin hafið nýja sókn og öll byggðarlög frá Mið-Norðurlandi til Austfjarða munu með því geta vaxið og orðið fýsilegri búsetukostur fyrir fólk með margvíslega starfsþekkingu og áhugasvið. Markviss uppbygging þjónustu – stórefling Háskólans á Akureyri, FSA og allrar sértækrar rannsóknarstarfsemi hins opinbera – ásamt því að samgöngur, menning og samskipti verða byggð upp. Ríkisvaldið verður einnig að láta reyna á það á næstu 2 árum hvort unnt er að byggja Akureyrarflugvöll upp flugtæknilega til að unnt verði að reka reglubundið farþega- og fraktflug allt árið um kring. Einnig þarf ríkisvaldið að leggja umtalsvert fjármagn í markaðsstarf og umgjörð fyrir varanlega starfsemi á sviði samgangna.
Ø Á sama hátt verður að stórefla vaxtarkjarna á Mið-Austurlandi – þar sem opinber þjónusta sjúkrahúsa og heilbrigðisstofnana og framhaldsskólar mynda burðarása. Aðgengi að háskólakennslu – og starfræksla rannsóknarstarfsemi er afar mikilvæg úti á landsvæðum - með meiri eða minni samstarfstengslum við höfuðstöðvar. Samhliða eflist önnur þekkingartengd starfsemi og sjálfbær þróun verður möguleg.
Að vinna saman – og vaxa saman
Allt of mikið hefur borið á því á síðustu árum að talsmenn einstakra byggðarlaga í sveitarstjórnum og jafnvel á Alþingi hafi beinlínis lagst gegn mikilvægum framfaramálum sem snerta aðrar byggðir og landssvæði. Hugmyndir um að staðsetja einstök ríkisverkefni og stofnanir á einum stað hafa vakið andstöðu á öðrum og þannig er komið að ríkisstörfum heldur áfram að fjölga á Reykjavíkursvæðinu – en fækkar á sama tíma í öllum öðrum landshlutum. Þeir aðilar hér á Akureyri sem hafa lagt upp hugmyndir og boðið kostun á undirbúningi við flutning umtalsverðra verkefna á vegum ríkisins hafa ekki fengið undirtektir frá þingmönnum NA-kjördæmis.
Bæjarstjórinn á Akureyri (KJ'ul) og samverkamenn hans hafa fram að síðustu bæjarstjórnarkosningum - heldur ekki treyst sér til að taka á með þeim sjónarmiðum sem vilja flytja umsvif ríkisins út af þenslusvæðinu á SV-horninu. Beinlínis hefur sérstaklega verið beint fjandskap og skeytum að slíkum hugmyndum að því er snýr að Akureyri – umfram aðra staði – sem segir okkur fyrst og fremst að nærsvæði Akureyrar um Eyjafjörð og Þingeyjarsýslu – hefur ekki átt sér neina alvöru talsmenn.
Ég tel að það megi vera ljóst að ný sókn fyrir landsbyggðina hefst ekki nema Akureyri verði þar í farabroddi. Um leið er algerlega nauðsynlegt að íbúar og talsmenn annarra landsvæða – einkum innan NA-kjördæmis - komi til liðs við umræðuna. Á sama hátt þarf að rækta það viðhorf á Akureyri og í stærri kjörnum landshlutanna að það sé sameiginlegur ávinningur allra að hlú að samgöngum og samskiptakerfum - og sértækri þjónustu og atvinnnusköpun – af því að landsbyggðin getur einungis notið velgengni að slíkt nái til stærri svæða og helst allra byggilegra hluta landsbyggðarinnar.